एजेन्सी । सन् २००९, मे महिना । सिचुएशन रुमको बैठक समाप्त हुनेबित्तिकै राष्ट्रपति ओबामाले आफ्ना केही सल्लाहकारलाई ह्वाइट हाउसको ओभल अफिसमा लिएर गए र ढोका भित्रबाट बन्द गरे । यसमा ह्वाइट हाउसका चीफ अफ स्टाफ राह्म इम्यानुएल, सिआईका निर्देशक लियोन पनेटा र उप–राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार टोम ड्यानियल समावेश थिए ।
ओबामाले ती सबैलाई ओसामा बिन लादेनको खाजीलाई सबैभन्दा बढी प्राथमिकता दिने आफ्नो चाहना भएको बताउँदै हरेक तीस दिनमा यो अभियानको प्रगति रिपोर्ट उनको टेबलमा हुनुपर्ने मनसाय व्यक्त गरे ।
बराक ओबामा आफ्नो आत्मकथा ‘अ प्रमिस्ड ल्याण्ड’ मा लेख्छन्, ‘९/११ को नवौं वषैगाँठको एक दिन अघि सिआइएका निर्देशक लियोन पनेटा र माइक मोरेलले मसँग भेट्ने समय मागे । लियोनले भने, ‘मिस्टर प्रेसिडेन्ट, ओसामा बिन लादेनबारे हामीले अहिले सुरुवाती सुराग पाएका छौं ।’’
‘हाम्रा जासुसले अबू अहमद अल कुवैती नामका एक व्यक्तिको खोजी गरेका छन् जसले अल कायदाका लागि संदेशवाहकको काम गर्छन् र उसको ओसामा बिन लादेनसँग नजिकको सम्बन्ध छ । हाम्रा जासुसले उनको फोन र दैनिक गतिविधिमाथि निगरानी राखेका छन् र उनले हामीलाई पाकिस्तानमा इस्लामाबादभन्दा ३५ किलोमिटर टाढा एबटाबाद शहरको बाहिरी इलाकाको एउटा ठूलो कम्पाउन्डसम्म लिएर गएका छन् । माइकले दिएको जानकारी अनुसार उक्त कम्पाउन्डको क्षेत्र आकारले बताउँछ कि त्यहाँ अल–कायदासँग जोडिएका कुनै ठूलै व्यक्ति बसिरहेका छन् । ’
कम्पाउन्डभित्र टहल्ने ‘द पेसर’
दुई महिनापछि सन् २००९ डिसेम्बर १४ मा लियोन र माइकको जोडी एकपटक पुनः ओबामालाई भेट्न पुगे ।
यसपटक उनीहरुसँग सिआईका एक अधिकारी र एक विश्लेषक पनि थिए । यी अधिकारी सिआईका काउन्टर टेरेरिजम सेन्टर र अमेरिकाका बिन लादेन अभियानका प्रमुख थिए । यी दुई व्यक्तिले ओबामालाई ती सबै तथ्यको जानकारी दिए जसमार्फत् उनीहरु एबटाँबादको त्यो कम्पाउन्डसम्म पुगेका थिए ।
सिआईका पूर्व निर्देशक लियोन पनेटाले आफ्नो आत्मकथा ‘वर्दी फाइट्स’ मा यसबारे जानकारी दिँदै लेखेका छन्, ‘ यो कम्पाउन्ड वरिपरिका प्लट्सभन्दा सबैभन्दा ठूलो थियो । नजिकैको प्लटभन्दा करिब आठ गुणा बढी । यसका मालिक इब्राहिम र उनका भाइ दिए । उनीहरुको एक करोडको सम्पत्तिको मालिक हुने हैसियत थिएन । आश्चर्यको कुरा के थियो भने मालिक हुँदा पनि इब्राहिम भवनको मुख्य हिस्सामा नबसेर कम्पाउन्डभित्रको गेस्ट हाउसमा बसिरहेका थिए । ’
‘यो भवन तीन तले थियो । माथिल्लो तलमा एउटा बाल्कोनी थियो । तर यो बालकोनीलाई पर्खालले छोपिएको थियो । बालकोनीको अगाडि कसले पर्खाल लगाउँछ ? त्यो घरमा न त कुनै इन्टरनेट कनेक्सन थियो न ल्याण्डलाइन फोन । हाम्रो निगरानीबाट थाहा भयो कि कहिलेकाँही एक व्यक्ति घरबाट बाहिर निस्किएर कम्पाउन्ड भित्र नै ठूल्ठूलो पाइलामा हिँड्ने गर्दथे ।’
हामीले उनलाई द पेसर नाम दिएका थियौं । यो घर बाहिर फोहोर उठाउने मानिसहरु आउँथे तर घरका मानिसहरुले आफ्नो फोहोर उनीहरुलाई नदिई कम्पाउन्डभित्रै जलाउने गर्दथे ।’
सिआईएका जासुसले ‘द पेसर’ ओसामा बिन लादेन नै हुनसक्ने अनुमान गरेका थिए ।
हवाई हमलामार्फत् कम्पाउन्डलाई ध्वस्त पार्ने विकल्पः
ओबामाको राय यो थियो कि पाकिस्तानको सरकारले अमेरिकादलाई साथ सहयोग दिइरहेको र अफगानिस्तानमा उसको अभियानमा मद्दत गरिरहेता पनि पाकिस्तानको सेना गुप्तचर एजेन्सीमा केही तत्व तालिबान र सायद अलकायदासँग साहनुभूति राख्दथे ।
ओबामाले सोचे, ‘एबटाबाद कम्पाउन्ड पाकिस्तानको मिलिट्री एकेडेमीभन्दा यति नजिक भएका कारण यदि पाकिस्तानीलाई यसबारे केही जानकारी दिए यो सूचना तत्काल ती व्यक्तिसम्म पुग्नेछ जसलाई हामी निशाना बनाउन चाहिरहेका थिए । ’
ओबामा लेख्छन्, ‘हामीसँग दुई विकल्प थिए । पहिलो विकल्प कम्पाउन्डलाई हवाई हमलामार्फत् ध्वस्त पार्नु । यो पहिलो फाइदा यो थियो कि पाकिस्तानको धर्तीमा कुनै अमेरिका मारिने जोखिम बिल्कुल थिए ।’
‘तर यसको क्षति यो थियो कि यदि कम्पाउन्डलाई ध्वस्त पार्न हामी सफल भए पनि त्यसभित्र लादेन नै थिए भनेर कसरी सुनिश्चित होला र यदि अल–कायदाले यसको खण्डन गरिहाले पनि हामी कसरी पुष्टि गर्न सक्छौं कि लादेन मारिएका छन् ? दोस्रो खतरा के थियो भने कम्पाउन्ड भित्र बस्ने अन्य मानिसहरु पनि मारिन सक्थे । मैले जोइन्ट चीफ अफ स्टाफका सह–संस्थापक हस कार्टराइटलाई यो अभियानलाई अनुमति दिन नसक्ने स्पष्ट पारिदिएँ जहाँ ३०–४० जना मानिसहरु मारिने सम्भावना थियो जबकी ओसामा त्यहि कम्पाउन्ड भित्र बसिरहेका थिए भनेर शत प्रतिशत ग्यारेन्टि थिएन । ’
अफगानिस्तानमार्फत् पाकिस्तानमा प्रवेशको योजनाः
ओबामा थप्छन्, ‘हामीसँग दोस्रो विकल्प थियो कि मैले स्पेशल–अप्स मिशनको विकल्प दिऔं जसमा सैनिक हेलिकोप्टरमार्फत् पाकिस्तनभित्र प्रवेश गरेर कम्पाउन्डमा यति तीब्र हमला गरुन् कि पाकिस्तानी प्रहरी वा सेनाले प्रतिक्रिया दिने मौका नै नपाउन् । त्यसैले उक्त हमला कस्तो प्रकारको होला भनेर छलफल गर्नका लागि मैले भाइर एडमिरल विलियम म्याकरेवनलाई बोलाएँ ।’
माथिबाट लिइएको चित्रको आधारमा सिआईएले एबटाबाद कम्पाउन्डको थ्री डायमेन्सनल प्रतिरुप बनाए र भाइस एडमिरल म्याकरेवनले राष्ट्रपति ओबामालाई यो हमलाबारे जानकारी दिए । सिल्सका छानिएका सैनिक अफगानिस्तानमा जलालाबादबाट एक वा दुई हेलिकोप्टरमा रातको अँध्यारोमा उडान भरेर पाकिस्तानमा लक्ष्यको कम्पाउन्डमा ल्यान्ड गर्ने निश्चित भयो ।’
२९ मार्चमा बोलाइएको बैठकमा ओबामाले म्याकरेवेनलाई यदि पाकिस्तानका लडाकू विमानले हाम्रो हेलिकोप्टरलाई इन्टरसेप्ट गरेको खण्डमा हाम्रो योजना के होला भनेर सोधे ।
यदि बिन लादेन कम्पाउन्डभित्र कुनै सुरक्षित स्थानमा लुकिरहेका छन् र हाम्रो समूहले उनलाई खोज्न निर्धारित समयभन्दा बढी समय लगाएको खण्डमा हामी के गर्नेछौं ? र यदि हमला भइरहेका बेला पाकिस्तानी बलले कम्पाउन्डलाई चारैतिर घेरेको खण्डमा हामीले योसँग कसरी जुध्नेछौं ?
ओबामा लेख्छन्, ‘एडमिरल म्याकरेवनले उनको योजना पाकिस्तानी सैन्यबलसँग उल्झनबाट बच्ने कुरामा आफूले जोड दिएको र यदि पाकिस्तानीले हामीलाई घेरिहाले पनि हाम्रा सिल्सले कम्पाउन्डको कब्जा छोड्ने छैनन् । यसैबीच हाम्रा कुटनीतिज्ञले उनीहरुलाई त्यहाँबाट सुरक्षित बाहिर निकाल्नका लागि पाकिस्तान सरकारसँग छलफल सुरु गर्नेछन् ।’
यसैबीच हस कार्टराइछे अर्को एउटा विकल्प सुझाए… जब ‘द पेसर’ आफ्नो दैनिक हिँडाइका लागि निस्किएका बेला ड्रोनमार्फत् १३ पाउन्डको मिसाइल किन नछोड्ने ?
ओबामाले कुनै पनि विकल्पलाई अन्तिम स्विकारोक्ति दिएनन् । तर ‘मेरो तर्फबाट सकारात्म जवाफ आउँछ भनेर’ योजना बनाउन आग्रह गरे ।
ओबामाका सल्लाहकारबीच मतभेदः
ओबामाका नजिकका मानिसहरुमध्ये लियोन पनेटा, जोन ब्रेनेन र माइक मुलेनले यो अभियानलाई समर्थन गरे ।
हिलारी क्लिंटनलाई यसले अमेरिका र पाकिस्तानको सम्बन्ध खराब हुने हो कि भन्ने चिन्ता थियो । उनलाई अमेरिकी सिल्सको पाकिस्तानी सेनासँग आमने सामने हुने हो कि भन्ने डर पनि थियो ।
रक्षामन्त्री रोबर्ट गेट्सले यो अभियानको विरोध गरे । उनले अप्रिल सन् १९८० मा इरानमा ५३ अमेरिकी बन्धकलाई यसै गरी रिहा गराउने प्रयास विफल भएको र अमेरिकाको निकै आलोचना भएको भन्दै तर्क दिए ।
यो अभियानमा अमेरिकाको एक हेलिकोप्टर दुर्घटनाग्रस्त भएको थियो र उनका ८ सैनिक मारिएका थिए सायद यसैकारण पछि जिमी कार्टरले राष्ट्रपति पदको चुनाव हारेका थिए ।
उप–राष्ट्रपति जो बाइडेन पनि यो हलामाको विरुद्धमा थिए । उनको तर्क थियो कि यो विफल भए परिणाम निकै घातक हुनेछ । उनले गोप्य स्रोतले ओसामा बिन लादेन त्यहाँ बसिरहेको कुरा पूर्ण रुपमा सुनिश्चित नगरेसम्म यो अभियानलाई स्थगित राख्नुपर्ने तर्क व्यक्त गरे ।
हमलाका लागि ओबामाको आदेशः
२८ अप्रिलको राती खाना खाइरहेका बेला ओबामाकी श्रीमती र छोरीहरुले उनले घरमा सधैं लगाउने गरेको पुरानो चप्पलको कुरा निकाल्दै जिस्काए । बराकलाई गुलियो रत्तिभर पनि मिठो नलाग्ने कुरामा पनि उनीहरुले ठट्टा गरे ।
आफ्नी छोरीहरुलाई सुताएपछि बराक ओबामा ट्रिटी रुममा आराम गर्न गए र टेलिभिजनमा बास्केटबल म्याच हेर्न थाले । भोलिपल्ट ओबामाले अलाबामाको टुसालूसा आँधीले पुर्याएको क्षती विवरण हेर्नुपर्ने थियो र उनले मियामीमा भाषण पनि दिनुपर्ने थियो । बीतमा उनले मिशेल र छोरीहरुलाई स्पेस शटल ‘एनडेवर’ को प्रक्षेपण देखाउन पनि लिएर जानुपर्ने थियो ।
जानुअघि ओबामाले टम ड्यानियल, डेनिस मेकडोनो, बिल डेली र जोन ब्रेननलाई इमेल पठाउँदै आफूलाई डिप्लोमेटिक स्वागत कक्षमा भेट्न आग्रह गरे ।
ओबामा लेख्छन्, ‘मेरो परिवार साउथ लनतर्फ अघि बढिरहेको थियो जहाँ मरिन वन हेलिकोप्टरले उडान भर्ने तयारी गरिरहेको थियो । हेलिकोप्टरको इन्जिनको आवाजबीच मैले एबटाबाद अभियानका लागि स्विकारोक्ति दिएँ । मैले यो अभियानको कमान एडमिरल म्याकरेवनको हातमा हुने स्पष्ट पारिदिएँ र उनैले हमला कहिले गर्ने निर्णय गरिदिने पनि जानकारी दिएँ ।’
स्याटलाइटमार्फत् अभियानमा निगरानीः
सन् २०११ मे २ को बिहान ह्वाइट हाउसका अपरेटले उठाउनु अघि नै ओबामाको आँखा खुले । उनले मार्विन निकलसनसँग थोरै बेर गल्फ खेल्ने निश्चित गरे । उनी हरेक आइतबार यस्तो गर्दथे ।
ओबामा लेख्छन्, ‘ह्वाइट हाउस फर्किएपछि मैले ओभल अफिसमा केही कागजात देखेँ तर मेरो ध्यान नै केन्द्रीत हुन सकिरहेको थिएन । केही बेर पछि मैले आफ्ना सहयोगी रेगी लव, मार्विन निकलसन र पिट राउजलाई ओभल डायनिङ रुममा बोलाएा र हामी ‘स्पेड्स’ खेल्न थाल्यौं । इसटर्न स्ट्यान्डर्ड टाइमका अनसार ठिक दुई बजे ब्लाक हक हेलिकोप्टरले जलालाबाद विमानस्थलबाट एबटाबाद कम्पाउन्डका लागि उडान भर्यो । त्यसमा सील दलका २३ सदस्य सवार थिए । उनीहरुसँग एक पाकिस्तानी अनुवादक र सैनिक कुकुर काएरो पनि थिए ।’
ओबामा ओवल अफिसबाट उठेर सिचुएशन रुम पुगे जहाँ लियोन पनेटा सिआईको मुख्यालय लेंगलीबाट भिडियो कन्फरेन्स लाइनसँग जोडिएका थिए ।
एडमिरल म्याकरेवन जलालाबादमा थिए र सील्सबाट लगातार सम्पर्कमा थिए । कन्फरेन्स टेबलमा टम, हिलेरी, जो बाइडेन, डेनिस मेक्डानो, गेट्स, मलेन र एन्टनी ब्लिंकेन बसिरहेका थिए । ओबामालाई अभियान सफल वा विफल भए पाकिस्तान र अन्य देशलाई यसबारे कसरी सूचित गर्ने भनेर जानकारी दिइयो । ओबामा थोरै बेरका लागि माथि र्ग तर त्यति नै बेला पनेटाले घोषणा गरिदिए कि ब्ल्याक हक्स एबटाबादको कम्पाउन्डमा अवतरण गर्ने तयारीमा छ ।
ओबामाको नजर लाइभ फिडमाः
ओबामा लेख्छन्, ‘हेलिकोप्टर लक्ष्यमा अवतरण भएपछि म आफ्नो कुर्सीबाट उठेँ र आफूले यो हेर्न चाहेको बताएँ । म नजिकैको कोठामा गएँ जहाँ यो अभियानको लाइभ फीड आइरहेको थियो । त्यहाँ निलो वर्दीमा एयरफोर्सका ब्रिगेडियर जनरल ब्रेड वेब एउटा मेचमा राखिएको कम्प्युटरको अगाडि बसिरहेका थिए । उनले मलाई आफ्नो कुर्सी दिन चाहे तर मैले उनको काँधलाई दबाउँदै उनलाई बसिरहन भने ।’
‘वेबले तुरुन्त म्याकरेवनलाई म कन्फरेन्स रुमबाट उठेर उनको कोठामा आएको र लाइभ फिड हेरिरहेको छु भनेर सुचित गरे । केही बेरपछि मेरा सबै साथी त्यो सानो कोठामा जम्मा भए ।’
‘जेरोमिनी – एनिमी किल्ड इन एक्सन’
ओबामा त्यहाँ बसेको एक मिनेट मात्रै भएको थियो, एक ब्ल्याक हक हेलिकोप्टर अवतरण गर्नेबेला थोरै हल्लियो र उनले केही बुझ्नु अघि नै म्याकरेवनले उनलाई बताए कि हेलिकोप्टरको एउटा पखेटा कम्याउन्डको पर्खालसँग ठोक्कियो ।
ओबामा लेख्छन्, ‘एक छिनका लागि म असाध्यै डराएँ, केही नराम्रो हुने हो कि भनेर मेरो टाउको घुम्न थाल्यो । त्यसपछि म्याकरेवनको आवाज मेरो कानमा गुञ्जियो, ‘सबैकुरा ठिक हुनेछ ।’ उनको आवाजबाट यस्तो लागिरहेको थियो कि शपिङ मलमा एक कारले सपिङ ट्रलीलाई साधारण ठक्कर दिएको छ । उनले भने, ‘उनी हाम्रा सर्वश्रेष्ठ पाइलट हुन् । उनी हेलिकोप्टरलाई सुरक्षित रुपमा तल ल्याउनेछन् ।’ र यस्तै भयो पनि ।’
‘२० मिनेटसम्म म्याकरेवनले पनि के भइरहेको छ, त्यो देख्न सकेनन् । त्यसपछि अचानक म्याकरेवन र पनेटा दुबैले एकसाथ त्यो शब्द भने जसको हामीलाई व्यग्र प्रतिक्षा थियो । ‘जेरोनिमो ईकेआईए (एनिमी किल्ड इन एक्सन)’ । कोठामा भएका सबैको मुखबाट ‘आह’ शब्द निस्कियो । मेरा आँखा भिडियो फिडमा नै अड्किएका थिए । मैले मसिनो आवाजमा भनेँ, ‘वी गट हिम ।’
सैनिकलाई सुताएर लादेनको उचाई नापियोः
त्यसपछिको २० मिनेटसम्म कोही आफ्नो स्थानबाट हल्लिएनन् ।
हेलिकोप्टरले फिर्ता हुनका लागि उडान भरेपछि जो बाइडेनले ओबामाको काँधमा दबाएर भने, ‘कन्ग्रयाचुलेशन बस ।’
ओबामाले उठेर त्यहाँ भएका मानिसहरुसँग हात मिलाए । जबसम्म हेलिकोप्टर पाकिस्तानी सीमामा रह्यो सबैजना चुप नै बसे । ६ बजे जब हेलिकोप्टर जलालाबादमा अवतरण गर्यो तब ओबामाले राहतको सास फेरे ।
म्याकरेवनले भिडियो कन्फरेन्समा उनलाई भने, ‘तपाईंसँग यतिबेला कुरा गरिरहेका बेला लादेनको श मेरो अगाडि छ । मैले आफ्नो टीमका एक व्यक्ति, जसको उचाई ६ फुट २ इन्च छ, लादेनको शव नजिकै सुताएर हेरिरहेको छ । मृत व्यक्तिको उचाई ६ फुट चार इन्च छ ।’
ओबामाले बिल म्याकरेवनसँग ठट्टा गर्दै भने, ‘तपाईं पनि बिल । यति ठूलो अभियानमा जानुभएको छ र आफूसँग एउटा नाप्ने टेप पनि लान बिर्सिनुभयो ।’
लादेनलाई समुद्रमा फ्याँकियोः
ओसामा बिन लादेनलाई पहिले नै निश्चित गरिएको योजना अनुरुप समुद्रमा फ्याँकियो । उनको शवलाई अमेरिकी युद्धपोत कार्ल विन्सनमा लगियो । उनलाई सेता कपडामा बेह्रियो र त्यसपछि कालो बोरामा राखियो ।
सिआइएका पूर्व निर्देशक लियोन पनेटाले यसको विवरण दिँदै आफ्नो आत्मकथा ‘वर्दी फाइटस्’ मा लेखेका छन्, ‘लादेनको शव राखिएको बोरामा १५० किलोको फलामको जंजिर लगाइएको थियो ता कि शव समुद्रमा डुब्ने निश्चित हुन सकोस् । ’
‘लादेनको शवको बोरा यति भारी थियो कि जब यसलाई युद्धपोतमार्फत् समुद्रमा खसालियो तब यो केही बेरमा नै समुद्रको गहिराइमा डुब्दै गयो । ’ बीबीसी
आफ्नो प्रतिकृया दिनुहोस्